De ene danseres danst in de oervorm: de bol (een bamboo structure van Marie Blaisse). De andere oosterse danseres danst binnen geometrische figuren. Leonardo da Vinci tekende de mens volgens Griekse ideale schoonheidsverhoudingen ofwel de Gulden Snede.
Het anti lichamelijke van veel culturen komt de mens niet ten goede. Evenmin een focus op de buitenkant van het lichaam. Het zinnige der zintuigen is meer dan het strelen van het oog en het verkennen van de wereld. Immers zintuigen verleiden en laten je genieten. Doordat ze je leiden, laten beleven en je bewogen bewegen, doen beseffen. LuPe vraagt de houterige hark ofwel de door logica. emoties of driften gedomineerde mens zich te bevrijden en te verrijken. Het zinnelijke (passie) brengt je meer in beweging, dan het debatteren. Noch het tuigen van de zintuigen ofwel beteugelen in vroegere tijden. Noch het huidige buiten proporties vieren van de teugels, brengen ons verder. Door alle subtiliteiten te erkennen, komen we redenatie, sentiment en dwang te boven. Dit vraagt aandacht te schenken aan wat we gewaarworden. Aan wat we automatisch subjectief interpreteren of reflexief beantwoorden in woord en daad.
Verbeelding
“Jullie taal is zo abstract, je ziet, hoort, voelt niet wat je zegt en neemt er geen verantwoordelijkheid voor:
zie jij bij het horen van eend, de kwakkende kwakkelpoot?
In de Indiaanse taal schilderen we je voor ogen wat je moet horen, zien en voelen”.
Een Indiaanse grootmoeder (professor pedagogie in Canada) pleitte voor het herstel van de Indiaanse taal*. Je krijgt daarmee voor ogen geschilderd wat er gezegd wil worden. Met als gevolg dat je betrokken raakt. Als je ervoor openstaat, besef je wat je ziet – hoort en voelt. Hierdoor neem je verantwoordelijkheid. Je reageert niet automatisch vanuit eigen bubbel. Life communicatie in eigen omgeving herwint terrein. App taal is niet zinvol. Het kan te simpel worden gewist. Beeldbellen is een alternatief om afstand te overbruggen. Het beperkt het reizen en vormt daarom een wenselijk alternatief. * Een congres van Native People begin jaren tachtig.
GROEI
Groei boven jezelf uit.
Groei als een bezetene.
Ontkiem, rijp aan, tast door.
Groei er aan alle kanten
ongelooflijk op los
Arthur Lava uit de bundel Een feest van jewelste (uitgeverij Voetnoot, 2014)
Parole parlante
Maurice Merleau Ponty stelt dat het rechtstreeks spreken ofwel hardop denken, voortkomt uit het woordloze (duister) lichamelijke. Je kunt immers niet woordloos ofwel lichaam loos denken. Je stottert bij wijze van spreken het zoekend inzicht. Merleau Ponty toont de onverbrekelijke samenhang aan van spreken en denken. In improviserend spreken of hardop denken, is de ongedeeldheid te herkennen. Zoals je al schrijvend of docerend inzichten verkondigt, die tijdens het schrijven of spreken ontstaan. De gedachte zoekt naar het woord als naar haar eigen voltooiing. Zolang onze verbale uitdrukking nog vaag is, is ook onze gedachtegang nog onvolkomen. Het spontaan spreken bewijst dit.
Het schemerduister
Tijdens experimenten vertrouwen inventieve spelers – wetenschappers – praktisch ingestelden op het schemerduister van het lichaam en op medemensen als goede verstaanders. Vanuit ervaringen met ingevingen – intuïtie – impulsieve handelingen, erkennen zij hier en nu de rijkdom van het onbewuste. Ook benutten ze informatie die ze lezen uit gezichten, houdingen, onderlinge verhoudingen en stemnuanceringen. Zonder erbij stil te staan, reageren we erop. Wanneer we hakkelen, gecompliceerd of vaag spreken, geven we een geboortesignaal van inzicht dat aan het ontstaan is. Al sprekend vind je verhelderende woorden en verwerf je overtuigingskracht.
Spel biedt ruim baan aan action parlante
Action parlante is een variant op parole parlante om het speelse te kunnen duiden. De spelende mens ontwikkelt een vrije, associatieve, creatieve geest. Daarnaast ontwikkelt een kunstenaar artistieke en ambachtelijke mogelijkheden. Beide gaan voorbij het al bestaande, ze doorvoelen wat ze weten. Daardoor dragen ze bij aan een menswaardige wereld. Ludisch spel is met name fysiek opdat we niet alleen verzinnen maar improviseren – experimenteren en daardoor beleven – beseffen. De ongedeelde mens (lichaam en geest) staat hoog in het vaandel. Maurice Merleau Ponty verduidelijkt het in elkaar verstrengelde verband van lichaam en geest. Een belangrijk begrip voor mij werd naast het parlante ook het J’ en suis (ik ben er van binnenuit bij).
‘Ik kan zelf denken, zomaar uit het niets wist ik het, speelde ik het!’ V.O. jongere Johannesburg 1995
Een van de vele complimenten die de kracht van het action parlante en J’ en suis binnen spel illustreren.
Parole parlée
Merleau Ponty benoemt met parole parlante het herhalen van bekende, reeds gesproken woorden (parole parlée) die op dat moment een ontdekkende betekenis voor iemand krijgen.
‘Hé daar ben jij er ook zo eentje, zo’n dom lelijk klein eendje,
welnee kom aan, je wordt een mooie zwaan’.
Een kleuter, kwam een half jaar nadat ik er een voorstelling had gespeeld en opnieuw de school binnenstapte, naar me toe rennen. Op de hurken zittend, dwong me ook zo te gaan zitten: met de armen langszij naar achteren (de vleugels van de zwaan). Het liedje zingend uit de voorstelling keek ze me vragend aan mee te zingen en te spelen in de hal van de school. We herhaalden de bijbehorende bewegingen uit de voorstelling. Ze straalde helemaal en gaf me een knuffel. Het parlante herleefde opnieuw via het parlée (De Meierij van Den Bosch, 1983).
Voorbij onze ideeën van wat goed of verkeerd is,
is een andere plek.
Ik zal je daar ontmoeten.
Rumi Jalal al Din
Spel overwint de dualiteit lichaam en geest en daaruit ontwikkelt zich alles wat wij cultuur noemen. Huizinga toonde dit aan in Homo Ludens. Vandaar dat we nader stilstaan bij het schemerduister, zoals Merleau Ponty het benoemde. Daar vind je de dubbele drie eenheid.
Kinderen en zij die in latere jaren hun kind zijn in ere houden – levensruimte geven, ervaren deze rijkdom van woordloos weten. Beseffen kennis voor te zijn. De oogst van al doende laten ontstaan, van beelden die oplichten, van spontaan iets durven doen. Ze vervolledigen hun bestaan en nemen niet meer met minder genoegen. Een volwaardig mens bekommert zich niet om het absolute weten, wantrouwt dit en weet beter: Het hoofd is niet langer het hoofd van het lichaam.
Onze interculturele samenleving vraagt om deze communicatie kwaliteiten
Je probeert via taal en/of andere middelen te communiceren. De ander iets voor ogen te schilderen. Te laten horen in klankkleur. Of te laten voelen in atmosfeer. Door deze verruiming groeit het waarderen van talen. Zowel culturele als kunstzinnige informeren ons. Talen verruimen je voorstellingsvermogen en begrip. Laten we naar Indiaans gebruik communiceren. Hiermee ontwaakt immers ons verantwoordelijkheidsgevoel. Dat wordt cruciaal in de 21e eeuw.
Ubbergen, update winter 2022