Jong geleerd is oud gedaan
zo vader zo zoon moedertje spelen
We zagen in de vorige eeuw een verschuiving van gehoorzamen aan anderen naar jezelf trouw zijn. Tegenwoordig neigen we naar het andere uiterste: de dikke IK cultuur. Vroeger voedden (groot)ouders op door belonen en straffen. Onderzoeksdrang werd vaak als brutaal beoordeeld. Eigen wijsheid bestraft. Kinderen moesten de ander kopiëren. Niet zichzelf gehoorzamen. In sommige (sub) culturen is dat nog steeds gangbaar. Iedere vorming legt eigen accenten. Pedagogie en onderwijs beogen in de 21eeuw persoonlijke ontwikkeling. Persoonlijke inventiviteit bloeit op. Door integratie van het natuur- en milieu minnende, het kunstzinnige en sportieve. Door het integreren van het ambachtelijke en wetenschappelijke. Het persoonlijke en maatschappelijke.
Voelen en Willen
Gebeurt hierin voldoende? Staat de ontwikkeling in deze stil of is er zelfs sprake van teruggang? Mag het ietsje meer zijn door het voelen en willen gelijkwaardig aandacht te geven naast het denken en leren weten in het vakkenpakket? Kunnen we jongeren nuances van voelen en willen laten onderzoeken? Kunnen we dat echt ruimte bieden zowel thuis als in het schoolrooster? Kan het streven naar volwaardige mensen eindelijk de plek innemen die het toekomt? Kunnen we daarmee jongeren voorbereiden op hun toekomst? Wat vorm je in wie vanuit ludische – levensbeschouwelijke – wetenschappelijke – kunstzinnige- sportieve motieven?
In de opvoeding wordt beslist of wij genoeg van de wereld houden
om er verantwoordelijkheid voor te nemen en haar meteen ook te redden
van de ondergang die, zonder die vernieuwing,
zonder de komst van de nieuwen en de jongeren, onvermijdelijk zou zijn.
In de opvoeding beslissen wij ook of we onze kinderen genoeg liefhebben
om hen niet uit onze wereld te verbannen en hen aan zichzelf over te laten,
noch hun de kans te ontnemen om iets nieuws –
iets dat niet door ons te voorzien valt – te ondernemen.
Hannah Arendt (Het leren voorbij Biesta)
De docent als sfeer scheppend pedagoog
Van sferen gaat een enorme werking uit. Dat weet iedere leerkracht. Niet ieder kan van nature inspirerende sferen creëren. Daarom is inzicht in de werking ervan belangrijk. Evenals het oefenen om deze vaardigheid te veroveren. Het gaat immers om het realiseren van een prikkelend atmosfeer. Wat ik deed op momenten dat ik geen aansluiting had. Ik zette een stap opzij alsof ik naast mezelf ging staan. Vervolgens sprak het commentaar uit dat ik vermoedde dat mijn groep had. Geloof je haar, dat gaan we toch niet doen zo, rare opdracht! Dit ontlokte de groep reacties zodat ik daarmee de opdracht kon bijstellen. Een ander moment speelde ik de strenge agent. Vervolgens stapte ik uit de rol en vroeg de agent nodig was nu. Praktijkvoorbeeldjes van de gum. De driedimensionale gum laat een sfeer ten goede keren.
Reformpedagogen e.a. bieden sleutels voor Ludische Pedagogie
Meten is nog geen weten en dat wordt vaak vergeten. Het ervaringsgericht leren* ofwel het al doende leren is verrijkend. Niet alleen als aanvulling op het abstract leren of de roep om creativiteit. Door te ervaren komt het beleven erbij. Vervolgens erkennen we nu het tijdelijke van alle inzichten. Hierdoor wordt feitjes weten minder relevant. Bovendien is overal informatie voorhanden. Dat draagt allemaal een steentje bij aan het meer ruimte geven aan experimenteerdrang, eigen ontwerp. Evenals aan nuanceringen van denken – voelen – willen. Het ludische boort het hoognodig onbewuste aan en laat het weten aan den lijve ervaren.
Voorgangers
Maria Montesori, Rudolf Steiner, Peter Petersen. Evenals Hellen Parkhurst, Célestin Freinet, Paolo Freire, Winnicott. En niet te vergeten Vygotsky, Gardner, Kolb, Csikszentmihalyi. Tot slot Ferre Laevers, Geert Biestra, Rob Martens e.a. baanden een weg voor het ludische. Wie spint er verder mee?
*Ferre Laevers (Leuven) ontwikkelde het Ervaringsgericht Onderwijs en bood leerkrachten inzicht in welbevinden en betrokkenheid. Want zoals ieder weet, als je met huid en haar betrokken bent, vergeet je niet snel.
Ubbergen, update winter 2022