Niet het verstand, het voorstellingsvermogen schiet te kort.
Mijn studie aan de theaterschool in Amsterdam sloot ik in 1981 af met een doordenken van consequenties hiervan voor het onderwijs. We realiseren technisch veel zonder ons werkelijk voor te stellen wat we ermee realiseren. Günther Anders (1902 -1992) onderzocht welke oorzaak ten grondslag lag aan het waardevrij realiseren van technisch kunnen. Hij kwam tot bovenstaande conclusie (art 1980). Het is gevaarlijk ons niet voor te stellen wat we realiseren. We zijn dan slechts betrokken bij ik wil genieten – ik zal het waarmaken. We realiseren ons niet wat we ermee waar maken. Reflectie dient bijstellingen teweeg te brengen. Gebrek aan voorstellingsvermogen is een vorm van gewetenloosheid.
Onze werkelijke problemen kunnen niet worden opgelost
op hetzelfde niveau van denken
als waarop we ze hebben gecreëerd.
Albert Einstein
Spelen
Als je speelt, ervaar je meer wat alles en iedereen zegt, doet. Als je bovendien met verschillende interpretaties ervan speelt, ontstaat er ruimte. Er ontwaakt een glimlach. Je valt er niet meer samen met: zo Is het. Vanuit ervaringen in spelwerkelijkheden doe je inzichten aan den lijve op. Met het begrip spel bedoelen we spelen zonder gevolgen voor de werkelijkheid. Acties binnen spel leiden niet direct tot consequenties in de buitenwereld. Wel veroorzaken spelers vernieuwingen als er op wordt voort geborduurd. Ludische pedagogie geeft vrij baan aan bewegingsdrang, fantasie en spel in school. Vrij baan aan het beeldende, klankrijke, experimentele. Aan het niet logische, het associatieve. Ze streeft naar integratie van spelen en leren, van voelen en denken. Naar een samengaan van persoonlijk willen en maatschappelijk moeten.
Verbeelding – Verbeelden
Met verbeelding bedoelen we het open staan voor beelden en geluiden. Voor zinnen die spontaan opkomen. Beeld- of geluidflitsen zijn welkom. Dromen zijn ons bekend als niet bedachte beelden. Ze vallen je toe, komen in je op. Je had er geen weet van. Naarmate je meer openstaat, neem je meer waar. Je word je bewust van je innerlijk zien, horen, voelen.
Verbeelden is beelden creëren. Dit kan naar aanleiding van een gebeurtenis, boek, muziekstuk, film, dans of theaterstuk. Je kunt die toegangspoorten tot alles om je heen ruimer openzetten. Dit kan door ludische mogelijkheden: als je tekent – zie je meer; door te zingen – hoor je meer; als je danst – ervaar je meer; door te spelen – besef je meer wat iemand tussen de regels door zegt.
Fantasie -Associëren
Fantasie betekent oorspronkelijk in het Grieks ‘zich voorstellingen maken’. Je stelt je dan variaties voor van bekende voorwerpen en stelt onderdelen ervan anders samen. Zo vermeng je werkelijkheid met onwerkelijkheid. Dit doe je in dagdromen, in tekeningen en op het speelveld. Je dicht een voorwerp kenmerken /kwaliteiten toe. Die bijvoorbeeld een gum veranderen in: een pak zout of een ijsblokje . Door variaties in grootte en gewicht of temperatuur kom je op ideeën. Vervolgens varieer je in het gebruik: je kunt het eten of ermee eten. Tenslotte plaats je het in vreemde situaties als een salon, toilet, operatiekamer. Hiermee stimuleer je het fantaseren.
Associëren kenmerkt zich door het losse verband tussen het ene en het andere (gezien, gehoorde). Er hoeft geen verhaal uit voort te komen, zoals dat bij fantaseren wel gebeurt. Een hele reeks associaties maken de weg vrij los te komen van redeneren en discussiëren. Daarnaast kunnen ze nieuwe plannen aanreiken.
Voorstellingsvermogen
Voorstellingsvermogen houdt het bij de werkelijkheid. Door je iets voor te stellen zie, hoor, voel je wat je verteld wordt of wat je leest. Je kunt dit vermogen trainen door jezelf voor ogen te schilderen wat informatie je abstract vertelt. Zodat je weet én beleeft wat je weet, leest of hoort. Dit je voorstellen is minder dan de werkelijkheid, het is immers jouw voorstelling, wel weet je nu iets meer dan dat je abstract wist.
N.B. Cultuur in de spiegel (Barend van Heusden 2010) gebruikt verbeelden in lijn met beeldende kunst als vormgeven en sluit daarmee niet aan bij de podiumkunsten: dans, spel/drama/theater en muziek
Ubbergen, update winter 2020